Laura Broekhuysen

In Magnetisch middernacht zijn (delen van) verhalen verwerkt uit de oud-IJslandse Edda van Snorri Sturluson (begin 13e eeuw), in de vertaling van Marcel Otten (2011, Athenaeum-Polak & Van Gennep). De IJslandse titel van dit boek, dat voornamelijk uit proza bestaat, is Snorra-Edda, wat `de Edda van Snorri´ betekent. Snorri Sturluson bracht verhalen bij elkaar die al eeuwenlang de ronde deden en verwijst daarbij naar de Poëtische Edda, de liederen uit de Codex Regius en verwante manuscripten (Nederlandse vertaling Marcel Otten 1994, herzien in 2004, Ambo|Amsterdam, negende druk uit 2010).

De Edda-verhalen in Magnetisch middernacht komen grotendeels uit de eerste twee delen van de Edda van Snorri Sturluson: De begoocheling van Gylfi (blz. 31-88), en De taal van de dichtkunst (blz. 81-200), waaronder:

Edda, blz. 44-45: Het verhaal waarin de es Yggdrasil door de drie nornen Verleden, Heden en Toekomst wordt gerepareerd met leem (Magnetisch middernacht hoofdstuk Plaatsing, blz. 23, citaat: De boom meet alle werelden. Andere verwijzing naar de nornen op blz. 72, 136, 147, 148, 156, 184. Naar de eekhoorn Woeltand wordt zijdelings verwezen op blz. 147.

Edda, blz. 50-54: Het verhaal waarin Tyr zijn hand offert om de wolf Fenrir voor eens en voor altijd in de boeien te slaan. (Magnetisch middernacht: hoofdstuk Magnetisch Middernacht, blz. 41,42. Sommige zinsdelen zijn (in iets gewijzigde vorm) uit de Edda overgenomen.

Edda blz. 53 Citaat: ‘Je zult gemerkt hebben dat een vrouw geen baard heeft, dat een kat als hij rent geen geluid maakt en dat er onder de bergen geen wortels liggen.’ (Magnetisch middernacht blz. 7)

Edda blz. 58, 59: Het verhaal waarin twee raven, Gedachte en Geest, elke dag over `alle werelden´ vliegen en verslag uitbrengen aan Odin (Magnetisch middernacht hoofdstuk Opgezet, blz 29 citaat: Ik ben bang dat Gedachte niet terugkeert. Verder worden de raven door het boek heen genoemd op blz. 23, 30, 31, 39, 126, 156, 157, 179, 219).

Edda blz. 65-69 Het verhaal waarin Thor wordt uitgedaagd om in één teug een hoorn leeg te drinken (die vast blijkt te zitten aan zee) en waarin Spitter wordt uitgedaagd sneller te rennen dan een gedachte (Magnetisch middernacht: hoofdstuk Gedachtegang blz. 172-175).

Edda blz. 70-71 Het verhaal waarin Thor de midgaardslang vangt (Magnetisch middernacht hoofdstuk Niemands vrienden blz. 77).

Op blz. 79 het citaat: Als je nu nog meer vragen (over de toekomst) hebt, dan weet ik niet waar je die vandaan haalt (Edda blz. 80).

Edda blz. 71-72 Het verhaal waarin Baldr droomt dat hij binnenkort zal sterven en zijn moeder Frig vervolgens van alle materialen ter wereld een eed afneemt, zodat ze Baldr geen letsel zullen toebrengen - ter vermaak smijten de Asen alles wat los en vast zit naar Baldr om het koers te zien wijzigen, ze kunnen hem nergens mee raken. Loki snijdt een pijl uit de ene jonge maretak van wie Frig geen eed heeft afgenomen, omdat die loot haar te jong leek. (Magnetisch Middernacht, hoofdstuk: Loot blz. 119. Verdere verwijzingen naar de loot zijn te vinden op blz. 124, 127, 131, 186.  Het voorspellingselement komt aan de orde in het hoofdstuk Vraagbaak, blz. 186.)

Citaat uit de Poëtische Edda, Baldrs dromen, blz 113: Jij bent geen (zieneres, geen) alwetende vrouw, integendeel. (Magnetisch middernacht hoofdstuk Vraagbaak, blz. 184) 

Edda blz. 73-74: Het verhaal waarin de hele wereld Baldr beweent in een poging hem uit de dood te doen opstaan (Magnetisch middernacht hoofdstuk Bewenen blz. 176 en Grafrede blz. 211, citaat: Iedereen deed dat, de mensen, de dieren en de aarde, de stenen, de bomen en alle metalen, en je kunt zien dat die dingen huilen als ze vanuit de ijzige kou in de hitte komen.

Edda blz. 74-75 Het verhaal waarin Loki zich in een zalm verandert om aan de toorn van de andere Asen te ontsnappen (Magnetisch middernacht, hoofdstuk Zalm blz. 68. Blz. 55 citaat: Overdag veranderde hij zich vaak in de gedaante van een zalm en verborg zich in de waterval.

Edda blz. 76-80 Het verhaal over het einde van de godenwereld (Magnetisch middernacht hoofdstuk Iemand, blz. 204) Sommige zinsdelen zijn (in iets gewijzigde vorm) overgenomen uit de Edda en uit de Poëtische Edda (blz. 33)

Edda blz. 84 Het verhaal waarin Idun verdwijnt en de Asen in haar afwezigheid oud en grijs worden.

Edda blz. 85-87 Het verhaal waarin de `dichtersmede´ in veiligheid wordt gebracht door Odin, in de gedaante van een adelaar (Magnetisch Middernacht hoofdstuk Zomerwende, blz. 150; op blz. 152 het citaat: Maar je kunt je op mijn woord geloven dat alles wat ik heb gezegd waar is, ook al zijn er sommige dingen die je niet kunt nagaan. (Edda blz. 54)

Edda blz. 123 Loki die aast op het lange haar van Sif (Magnetisch middernacht hoofdstuk Slagschaduw blz 92).

Gebruikte beelden:

Edda, blz. 43: Odins achtbenige paard Sleipnir (Magnetisch middernacht blz. 31,74, 217)

Edda, blz. 53: De slang die om de wereld heen ligt en zichzelf in de staart bijt (Magnetisch middernacht hoofdstuk Opgezet, blz. 31)

Edda blz. 38, citaat: De zon wist niet waar zij thuishoorde. (Magnetisch middernacht, blz. 97). Dit citaat staat ook in de Poëtische Edda (Het visioen van de zieneres, blz. 27)  waar de proza Edda geregeld uit citeert.

Poëtische Edda, uit Loki´s scheldpartij, blz.100, citaat: Hou toch je mond (Magnetisch middernacht blz. 170)

Namen:

De naam van het huis, Walhalla, is een verwijzing naar het paleis van de Asen.

De namen Loke (Loki), Þor (Thor), Iðunn (Idun), Týr (Týr) zijn ontleend aan namen uit de Edda. Herdís en Oddný zijn de namen van twee van de vrouwen van schrijver Snorri Sturluson.

De vader Snorri is het personage dat in Magnetisch middernacht de Edda op papier probeert te zetten. In de volgende hoofdstukken staan verwijzingen naar Snorri als schrijver van de Edda: Plaatsing blz. 22, Opgezet blz. 28, 29, 31, Stallen blz. 57, 63, Niemands vrienden blz. 79, 80, Slagschaduw blz. 93, Stemmen blz. 111, Loot blz. 120, Zomerwende blz. 150, 151, 152, Bewenen blz. 179, Vraagbaak bl. 187, Ontmantelen blz. 197, Grafrede blz. 215, 219

De structuur waarin het personage Pippa de nieuwkomer is die vragen stelt (‘Ik vraag wat ik te vragen heb, of het nu in zijn Walhalla te pas komt of niet’, Magnetisch middernacht, blz. 80), is gebaseerd op de vertelvorm van het eerste deel uit de Edda, De begoocheling van Gylfi (blz. 31-88), waarin Moede Wandelaar degene is die vragen stelt en de Hoge vertelt hoe de wereld in elkaar zit. 

Edda blz. 25,26, 88: naar het spanningsveld tussen het heidense geloof en het Christendom wordt in Magnetisch middernacht verwezen in Grafrede, blz. 213.

Verschillende beelden, citaten en motieven uit de twee Edda´s komen in de uiteindelijke versie van Magnetisch middernacht niet voor, maar hebben gaandeweg invloed gehad op de vorming van de personages en de loop van het verhaal. Een voorbeeld daarvan is het schip Vlieshout (Snorri´s Edda, blz 62), dat `zo kunstig uit zoveel delen gemaakt´ is dat `als het niet hoeft uit te varen, je het als een lap kan opvouwen en in je buidel kan stoppen.´ (Magnetisch middernacht, de zijden slaaplap van Pippa, hoofdstuk Plaatsing blz. 24,25)